थारु राजा दगींशरण सुकौराकोटको सभ्यता विकास र निर्माण सम्बन्धमा

 

थारु राजा दगींशरण सुकौराकोटको सभ्यता विकास र निर्माण सम्बन्धमा छलफल कार्यक्रम ।

डा. नहकुल के. सी.

९८५७८२०६३३

थारु कल्याणकारी सभा र तुल्सीपुर उध्योग वाणिज्य संघ द्वारा मिति २०८२ /०४/०६ मा आयोजित कार्यक्रममा व्यक्त विचार ; “सुकौरालाई थारु राजाको सग्राहलय र सभ्यता झल्कने गरि बिकाश गर्न जरुरि छ” डाक्टर नहकुल केसि (पुर्ब उपाध्यक्ष योजना आयोग लुम्बिनि प्रदेश)

 १. दंगीसरण राजा र ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

दंगीसरण राजा दाङ उपत्यकामा बसोबास गर्ने थारू समुदायका राजा थिए। उनी दाङ उपत्यकाका शासकहरू मध्ये एक प्रमुख राजा मानिन्छन्, जसले थारू जातिको सांस्कृतिक, सामाजिक, र राजनीतिक पहिचान निर्माणमा ठूलो योगदान दिएका थिए।

• बर्की मार र महाभारतमा उल्लेख भयको छ | दंगीसरण दरबार (वर्तमानमा भग्नावशेष मात्र बाँकी) तुलसीपुर उपमहानगरपालिका ११ न. वडा  क्षेत्रभित्र पर्छ।|
• दंगीसरण र थारू समुदायको इतिहास मौखिक परम्परा र लोककथामार्फत जगेर्ना हुँदै आएको छ।
• केही प्रमाणहरू अनुसार यो स्थल सिद्ध राजाहरूको ऐतिहासिक शासकीय केन्द्र हो भन्ने विश्वास गरिन्छ।
• यक पक्ष अध्ययनले थारु राजा नै थियनन भन्ने धारणा पनि पाइएको छ जुन कुरा थप अध्ययनको जरुरी विषय बनाइनु पर्दछ
• मेरो विचारमा यो मानवशास्त्रीय र पुरातत्वको अध्यनको विषय हुनु पर्द्छ |

 २. ऐतिहासिक स्थलको संरक्षण र विकासका उपायहरू

 संरक्षण कार्यहरू

• दंगीसरण दरबारको ऐतिहासिक अनुसन्धान गरिनु पर्छ (पुरातात्विक अध्ययन, नक्सांकन, माटो र संरचना परीक्षण आदि)।
• अवशेष संरक्षणका लागि स्थानीय संरक्षण समिति गठन गर्नु।
• बाउण्ड्री वाल, सूचनापाटी, प्रवेशद्वार निर्माण गर्नु।

 प्रवर्द्धन र प्रचार

• सांस्कृतिक संग्रहालय स्थापना, जहाँ थारू समुदायका जीवनशैली, अस्त्रशस्त्र, वस्त्र, औजार, परम्परा आदिको प्रदर्शन होस्।
• थारू महोत्सव, लोक नाच/गान, भोजन प्रदर्शनी आयोजना गर्नु, जसले सांस्कृतिक पर्यटन प्रवर्द्धन गर्छ।

 पर्यटन पूर्वाधार विकास

• सडक, बिजुली, खानेपानी, पार्किङ, शौचालय, साइनबोर्ड जस्ता पूर्वाधार विकास गर्नु।
• स्थानीय गाइड तालिम, होमस्टे प्रवर्द्धन, र स्थानीय उत्पादनको बिक्री काउण्टर स्थापना।

 ३. स्थानीय, प्रदेश सरकार र आदिवासी जनजातिको भूमिका

 स्थानीय सरकार (नगरपालिका/गाउँपालिका)

• ऐतिहासिक स्थलको संरक्षणलाई विकास योजना बनाई गुरु योजनामा समावेश गर्नु।
• बजेट विनियोजन र स्थायी कर्मचारी तोक्ने व्यवस्था।
• स्थानीय समुदायलाई संलग्न गर्दै योजना बनाउने र कार्यान्वयन गर्ने।

 प्रदेश सरकार (लुम्बिनी प्रदेश)

• सुकौरा बिकाश परिषद्को स्थापना गर्नु पर्दछ |
• दंगीसरण दरबारलाई प्रदेशस्तरीय सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गर्नु।
• संविधानतः प्रदेश पर्यटन नीति अन्तर्गत यस क्षेत्रलाई प्राथमिकता दिनु।
• अनुसन्धान तथा संरक्षण कार्यका लागि बजेट सहयोग गर्नु।

थारू/आदिवासी जनजाति समुदाय

• मौखिक इतिहास, थर-वंशावली, परम्परा अभिलेख संकलन।
• संरक्षण समितिमा नेतृत्वदायी भूमिका।
• नयाँ पुस्तामा सांस्कृतिक चेतना जागरण।

निजी क्षेत्रको नेतृत्वदायी सहभागिता

• सह लगानीको सभ्नाहरुको खोजी तथा लगानी
• प्रचार प्रसार  र बजारी करण

 ४. कार्यान्वयन रणनीति

	कदम गतिविधि जिम्मेवार निकाय १ क्षेत्रको ऐतिहासिक/पुरातात्विक अध्ययन प्रदेश सरकार, विश्वविद्यालय, पुरातत्व विभाग २ संरक्षण योजना निर्माण स्थानीय सरकार + थारू प्रतिनिधि ३ पूर्वाधार विकास नगर/गाउँपालिका, प्रदेश सरकार ४ प्रचार-प्रसार (डकुमेन्ट्री, लेख, संकेतपाटी) संस्कृति मन्त्रालय, पत्रकार, स्थानीय क्लब ५ थारू समुदायसँग नियमित परामर्श थारू कल्याण समिति, आदिवासी महासंघ  ५. सुझावहरू दंगीसरण राजाका वारेमा र यसको ऐतिहासीक महत्वका वारेमा स्थानीय पाठ्यक्रममा समावेश गराउने। Youth Volunteers for Heritage जस्ता अभियान संचालन गर्नु। UNESCO वा नेपाल सरकारको सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षण कोष बाट सहयोग माग्नु।

कदम	गतिविधि	जिम्मेवार निकाय
१	क्षेत्रको ऐतिहासिक/पुरातात्विक अध्ययन	प्रदेश सरकार, विश्वविद्यालय, पुरातत्व विभाग
२	संरक्षण योजना निर्माण	स्थानीय सरकार + थारू प्रतिनिधि
३	पूर्वाधार विकास	नगर/गाउँपालिका, प्रदेश सरकार
४	प्रचार-प्रसार (डकुमेन्ट्री, लेख, संकेतपाटी)	संस्कृति मन्त्रालय, पत्रकार, स्थानीय क्लब
५	थारू समुदायसँग नियमित परामर्श	थारू कल्याण समिति, आदिवासी महासंघ

 ५. सुझावहरू

• दंगीसरण राजाका वारेमा र यसको ऐतिहासीक महत्वका वारेमा स्थानीय पाठ्यक्रममा समावेश गराउने।
• Youth Volunteers for Heritage जस्ता अभियान संचालन गर्नु।
• UNESCO वा नेपाल सरकारको सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षण कोष बाट सहयोग माग्नु।